คู่มือเดินเที่ยวตลาดพลู - หลังตระเวนชิมของอร่อยมาแล้วถึง 3 รอบ คราวนี้ "Sookjai วันหยุด" พาผู้อ่านหรือลูกค้าที่น่ารักของ สวัสดี ออนไลน์ สำนักพิมพ์ ไปเดินเที่ยวชุมชนเก่าแก่ฝั่งธน ซึ่งก็คือชุมชนตลาดพลูนั่นเอง

ทำไมชื่อตลาดพลู

หลายท่านคงสงสัยว่าทำไมจึงชื่อ "ตลาดพลู" เขาขายกันแต่พลูอย่างเดียว ไม่ขายอย่างอื่นเลยรึไง ? อันนี้ต้องบอกว่าฝั่งธนบุรีของเรา มีคนไทยคนจีนอยู่ร่วมกันมานานมากแล้ว ในสมัยโบราณเขาเรียกกันว่าบางยี่เรือ ไม่ได้ชื่อตลาดพลูซะหน่อย แต่คนไทยคนจีนบางส่วนนิยมทำสวนพลูกันมากตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 โดยเฉพาะการปลูก "พลูเหลืองบางยี่เรือ" ที่เป็นของขึ้นชื่อฝั่งธน คนนิยมซื้อไปกินกับปูนกินหมาก มีขายมากที่ตลาดวัดกลาง (วัดจันทาราม) ที่เราจะเดินเที่ยวต่อไป จึงเรียกชื่อใหม่จนติดปากกันมาแบบนี้

ตรงตลาดวัดกลางนี่ล่ะครับ เป็นที่มาของคำว่า "ตลาดพลู"

โรงรับจำนำเก่า, วงหมากจีน ส.ว.

อะ ไม่ใช่สมาชิกวุฒิสภานะครับ หมายถึง "สูงวัย" ต่างหาก ฮา

สำหรับใครที่เคยผ่านไปผ่านมาบริเวณใต้สะพานรัชดาภิเษก คือถนนรัชดาฯ ข้ามคลองบางหลวงไปทางท่าพระ ตรงหน้าอาคารสายสัมพันธ์ตลาดพลู ก็อาจจะเคยเห็นภาพชายชราเชื้อสายจีนหลายสิบคน นั่งล้อมวงเล่นหมากจีน ก็เป็นชาวชุมชนตลาดพลูนี่แหละครับ เป็นกิจกรรมยามว่าง พักผ่อนหย่อนใจ บริหารสมอง ได้เข้าสังคมในกลุ่มผู้สูงวัยอีกด้วย

ใต้สะพานรัชดาฯ ตอนนี้กลายเป็นตลาดรัชดาภิเษกไปแล้วครับ มีของอร่อยๆ เยอะเลย

ถ้ามองไปอีกฟาก ก็คงสะดุดตาเข้ากับโรงรับจำนำเก่าแก่ที่กลายเป็นสัญลักษณ์หนึ่งของตลาดพลูไปแล้ว นั่นก็คือโรงรับจำนำเซ่งฮงหลี โรงรับจำนำที่ใช้มูลี่ไม้ไผ่พรางทางเข้าออกแบบนี้ แทบไม่มีเหลือแล้วครับ เพราะเดี๋ยวนี้ติดแอร์ทันสมัย กลายเป็นประตูกระจกติดฟิล์มทึบมืดสนิท ก่อนเดินเข้าต้องหันซ้ายหันขวา ก่อนจะโผล่ออกมาอีกทีต้องสังเกตการณ์ก่อน เพราะกลัวคนรู้จักจะมาเจอ

สี่แยกตลาดพลูนี้ครับ ถือเป็นศูนย์กลางของตลาดพลูในปัจจุบัน เพราะเป็นย่านที่พลุกพล่านที่สุดแล้ว

ถนนเลียบทางรถไฟในวันวาน

ถ้าต้องการบรรยากาศแบบฝั่งธนในอดีต ต้องเริ่มที่ถนนสายนี้ครับ ทางรถไฟในภาพวิ่งมาจากต้นทางคือสถานีรถไฟวงเวียนใหญ่ ผ่านสถานีตลาดพลู ไปสู่มหาชัย จังหวัดสมุทรสาคร ที่จริงทางรถไฟสายนี้เคยมีต้นทางอยู่ที่สถานีปากคลองสาน แต่ได้ยกเลิกสถานีและเส้นทางวิ่งไปนานแล้ว โดยถมทางรถไฟให้กลายเป็นถนน ตั้งชื่อใหม่ว่าถนนเจริญรัถ ซึ่งก็คือแหล่งค้าส่งเครื่องหนังที่ใหญ่ที่สุดใน กทม. แหละ

บริเวณนี้ถือเป็นชุมทางรถไฟต่อเรือ รถไฟต่อรถราง ใช่ครับ ในยุคที่รถไฟยังเป็นพระเอก ตลาดพลูก็มีรถรางวิ่งกับเขาซะด้วย แถมวิ่งไปไกลถึงวัดสิงห์โน่นแน่ะ ถ้าดูจากภาพถ่ายเก่าๆ ของตลาดพลู จะเห็นภาพรางรถไฟอยู่คู่กับรางรถราง โมเดิร์นไหมล่ะ ทันสมัยพอกับเมืองบางกอกหรือเปล่า ไม่อย่างนั้น จะเรียกกันว่า "สำเพ็งฝั่งธน" เหรอครับ

บนถนนสายเลียบทางรถไฟยังมีร้านขายเครื่องจักสานตอกไม้ไผ่ ที่สมัยนี้กลายเป็นของหายากและแปลกตา ราวกับเดินผ่านกระจกทวิภพเข้าไปในอดีตเลยล่ะครับ เป็นที่ตั้งของโรงเรียนกงลี้จงซัน โรงเรียนจีนเก่าแก่ของตลาดพลู มาถ่ายภาพบรรยากาศบ้านไม้ริมทางรถไฟที่หายากขึ้นทุกวัน ได้บนถนนสายนี้ครับ

สำหรับสถานีรถไฟตลาดพลูยังคงใช้งานอยู่เหมียนเดิม แถมลูกค้าเยอะซะด้วย โดยเฉพาะในช่วงเวลาเย็นๆ รถไฟไทยก็ได้กลายเป็นรถนักเรียนของเด็กๆ ไป

แนวบ้านเก่าพระคลังข้างที่

ถ้าเป็นคนชอบเดินเที่ยวในย่านเก่าบ้านเก่า ก็น่าจะชอบตลาดพลูได้ไม่ยากครับ เดาว่าบ้านเก่าแถบนี้น่าจะเกิดพร้อมๆ กับทางรถไฟสายปากคลองสาน-มหาชัยแหละ

ถ้าจะเดินดูบ้านเก่าตลาดพลูจริงๆ ต้องเริ่มจากบริเวณริมทางรถไฟท้ายซอยเทอดไท 27 ยาวตลอดไปจนถึงซอยเทอดไท 20 ปัจจุบันเป็นซอยอยู่ตรงข้ามกัน แต่ในอดีตเป็นซอยเดียวกันแน่นอน เพราะถนนเทอดไทเพิ่งตัดเมื่อก่อนสงครามโลกไม่กี่ปี ซอยนี้ยาวไปชนกับคลองบางหลวงแล้วหักขวาออก ปัจจุบันคือตรงข้างสะพานรัชดาฯ ตลอดสองข้างทางเต็มไปด้วยบ้านเก่าแก่ของฝั่งธนฯ

"Sookjai วันหยุด" อาศัยอ่านจับความจากหนังสือ ตลาดพลู ของ หลวงเมือง (สำราญ ทรัพย์นิรันดร์) จัดพิมพ์โดย ศิลปวัฒนธรรม สำนักพิมพ์มติชน ได้ความรู้ว่าบ้านเก่าในซอยเทอดไท 27 จนถึงซอย 20 นี้ เคยเป็นทรัพย์สินของพระคลังข้างที่มาก่อน

โดยบ้านเก่าที่สำคัญ หลวงเมืองได้เขียนถึงไว้ก็คือตึกคหบดีชื่น มัฆวิบูลย์ เศรษฐีคนหนึ่งของตลาดพลู ในปัจจุบันถูกซื้อเพื่อดัดแปลงทำเป็นโฮสเทล และแอบกระซิบว่าขายเบียร์คราฟต์ด้วย (อันนี้ "Sookjai วันหยุด" ก็ยังไม่เคยชิมเบียร์คราฟต์ยี่ห้อตลาดพลูนะครับ) ส่วนร้านติดกันในตอนนี้คือจิตรโภชนา ซึ่งน่าจะเป็นร้านเลิศพาณิชย์มาก่อน ส่วนร้านน่ำเฮงที่ปรากฏในหนังสือของหลวงเมือง ตอนนี้ยังเปิดขายอยู่ กลายเป็นร้านขายของชำขนาดสองคูหา ตัวอาคารตึกแถวหันหน้าเข้าทางรถไฟครับ

ซอยเทอดไท 27 นี้เป็นตลาดอาหารซะด้วย มีของอร่อยให้รับประทาน ตั้งแต่ต้นซอยจนถึงท้ายซอยเลยทีเดียว

สามวัดบางยี่เรือ เหนือ กลาง ใต้

ตามที่ "Sookjai วันหยุด" เคยเล่าไปแล้วว่าชุมชนตลาดพลูของฝั่งธน เคยมีชื่อเรียกกันว่าบางยี่เรือมาก่อน ทำให้ที่นี่มีวัดชื่อบางยี่เรือถึง 3 แห่งด้วยกัน ซึ่งสามารถเดินเที่ยวตามแนวถนนเทอดไท

วัดราชคฤห์วรวิหาร เรียกกันในหลายชื่อครับ ทั้งวัดบางยี่เรือใน, วัดบางยี่เรือเหนือ, วัดบางยี่เรือมอญ, วัดมอญ, วัดเหนือ (นั่นไง หลายชื่อไหม) วัดนี้มีเขาพระพุทธบาทจำลอง มีถ้ำขนาดเล็กๆ ที่ปัจจุบันนี้มุดเข้าไปดูไม่ได้แล้ว เป็นเพราะทางวัดติดตั้งลูกกรงเหล็ก ห้ามเข้าออกเขาพระพุทธบาทน้อยๆ ในทุกกรณี เดินขึ้นไปไหว้รอยพระพุทธบาทก็มองเห็นได้ทั่วทั้งวัด แถมลมเย็นโชย แม้ว่าแดดจะร้อนไปหน่อย

วัดจันทรารามวรวิหาร เรียกกันว่าวัดบางยี่เรือกลาง หรือ วัดกลาง ทางฟากติดชายน้ำคลองบางหลวงของวัด เป็นที่ตั้งตลาดวัดกลาง เป็นตลาดตึกใหญ่โตในปัจจุบัน แต่ตลาดนี้น่าจะเป็นตลาดเก่าเก๋ากึ๋กส์ของฝั่งธน เพราะมีผู้สันนิษฐานว่าเป็นต้นเหตุทำให้เกิดคำว่าตลาดพลูขึ้น ด้วยชาวฝั่งธนนิยมปลูกพลูปลูกหมาก เมื่อได้ผลผลิตก็จะนำมาวางขายตามริมคลอง นิยมขายกันเยอะก็ตรงตลาดวัดกลางแห่งนี้เอง

มาถึงวัดอินทาราม หรือเรียกกันว่าวัดบางยี่เรือนอก วัดบางยี่เรือใต้ หรือวัดใต้ วัดนี้สำมะคัญตรงเป็นวัดประจำรัชสมัยของพระเจ้าตากสิน เป็นทั้งสถานที่ผนวช และเป็นที่ตั้งเจดีย์บรรจุพระบรมอัฐิของพระเจ้าตากสิน

วิหารสมเด็จพระเจ้าตากสินตั้งหันหน้าออกทางคลองบางหลวง ลมพัดชายคลองเย็นๆ คนนิยมมากราบไหว้ขอพรในเรื่องโชคลาภและหน้าที่การงาน ทางวัดมีผู้บรรยายคอยให้ความรู้ นอกจากนี้ยังเก็บรักษาของใช้ส่วนพระองค์ เช่น พระแท่นบรรทม, พระอาสน์ที่ประทับทรงศีล